I. Khái niệm
1. Vệ sinh an toàn thực phẩm: là tất cả điều kiện, biện pháp cần thiết từ khâu sản xuất, chế biến, bảo quản, phân phối, vận chuyển cũng như sử dụng nhằm bảo đảm cho thực phẩm sạch sẽ, an toàn, không gây hại cho sức khỏe, tính mạng người tiêu dùng.
2. Ngộ độc thực phẩm: hay còn được gọi tên thông dụng là ngộ độc thức ăn là các biểu hiện bệnh lý xuất hiện sau khi ăn, uống và cũng là hiện tượng người bị trúng độc, ngộ độc do ăn, uống phải những loại thực phẩm nhiễm khuẩn, nhiễm độc hoặc có chứa chất gây ngộ độc hoặc thức ăn bị biến chất, ôi thiu, có chất bảo quản, phụ gia..
II. Nguyên nhân gây mất vệ sinh ATTP
- Thực phẩm nhiễm vi sinh độc hại là một nguyên nhân chính yếu gây nhiều trường hợp ngộ độc thực phẩm tập thể.
- Các hoá chất không được phép sử dụng nhưng vẫn được người sản xuất, kinh doanh sử dụng trong chăn nuôi, bảo quản, chế biến thực phẩm như: hàn the, màu công nghiệp đặc biệt phẩm Sudan,…
- Các hoá chất được phép sử dụng trong chế biến thực phẩm, nhưng lại được dùng quá hàm lượng cho phép như: các chất tạo ngọt tổng hợp, chất bảo quản chống mốc, chất chống oxy hoá…
- Dư lượng thuốc trừ sâu, diệt nấm, kim loại nặng trên rau, củ quả vượt quá mức cho phép.
- Chât độc gốc tự nhiên trong một số thuỷ sản như: cá nóc, mực xanh…; trong một số thực phẩm như: măng, sắn...; độc tố sinh học biển gây tiêu chảy, gây mất trí nhớ, gây liệt cơ trong nhuyễn thể hai mảnh vỏ.
- Chất độc sinh ra trong quá trình bảo quản không tốt như: các loại hạt ngô, đậu tương, lạc, hạt dẻ,... bị mốc.
- Chất độc gốc môi trường : kim loại nặng, dioxin ….
III. Tác hại của ngộ độc thực phẩm
- Bị ngộ độc cấp tính: với các triệu chứng nôn ói, tiêu chảy, co giật, suy hô hấp,…có thể dẫn đến tử vong.
- Bị ngộ độc bán cấp tính: các rối loạn tiêu hóa hoặc thần kinh nhẹ, hoặc các triệu chứng cấp tính, có thể tự chữa khỏi hoặc tự khỏi.
- Bị ngộ độc mãn tính:
+ Gây thoái hóa gan, thận và hệ thống tiêu hóa.
+ Gây bệnh liên quan đến hệ thống thần kinh.
+ Gây các bệnh liên quan đến hệ thống miễn dịch.
+ Gây ảnh hưởng đến hệ thống nội tiết.
+ Gây ảnh hưởng đến chức năng sinh sản, giới tính và hệ di truyền.
+ Gây ung thư và các bệnh nan y khác.
Do đó để bảo đảm sức khỏe cho bản thân, gia đình quý thầy cô, quý phụ huynh và các em học sinh cần tuân thủ 10 nguyên tắc vàng về vệ sinh an toàn thực phẩm như sau:
1. Chọn thực phẩm an toàn, tươi sạch
2. Nấu chín kĩ trước khi ăn
3. Ăn ngay sau khi nấu
4. Bảo quản cẩn thận các thức ăn đã nấu chín
5. Nấu lại thức ăn thật kĩ
6. Tránh ô nhiễm chéo giữa thức ăn chín và sống với bề mặt bẩn
7. Rửa tay sạch trước khi chế biến thức ăn và sau mỗi lần gián đoạn để làm việc khác
8. Giữ sạch các bề mặt chế biến thức ăn
9. Che đậy thực phẩm để tránh côn trùng và các động vật khác
10. Sử dụng nguồn nước sạch an toàn
IV. Biện pháp vệ sinh chủ yếu đề phòng chống ngộ độc thực phẩm
- Vệ sinh cá nhân.
- Vệ sinh môi trường.
- Vệ sinh nguyên liệu và nguồn nước sạch.
- Vệ sinh dụng cụ chế biến (dao, thớt, đũa, thìa đã tiêp xúc với thực phẩm sống không để tiếp xúc với thực phẩm chín cho ăn trực tiếp).
- Vệ sinh dụng cụ ăn uống: bát, đĩa thìa, cốc... phải được rửa sạch.
- Kiểm soát cả quá trình chế biến (làm sạch, tránh nhiễm bẩn, tuân thủ chế độ xử lý nhiệt về thời gian và nhiệt độ).
- Khám sức khỏe định kỳ nhằm loại trừ các bệnh lân lan (ghẻ, lở, mụn) và các bệnh truyền nhiễm (lao, tả, thương hàn, lỵ...).
- Giáo dục kiến thức về vệ sinh thực phẩm cho người xử lý thực phẩm, nhưng quan trọng hơn cả là ý thức của họ thực hành các hiểu biết vào suốt quá trình chọn nguyên liệu thực phẩm và chế biến bảo quản thực phẩm.
- Khi phát hiện hoặc nghi ngờ bị ngộ độc thực phẩm, phải đình chỉ việc sử dụng và niêm giữ toàn bộ thức ăn đó lại (kể cả chất nôn, phân, nước tiểu…) để xác minh, báo ngay cho cơ quan y tế gần nhất đến xử trí kịp thời hoặc đưa người bị ngộ độc đi bệnh viện.
Thực phẩm là nguồn cung cấp các chất dinh dưỡng cho cơ thể nhưng nếu thực phẩm không đảm bảo vệ sinh an toàn thì lại có thể là nguồn gây bệnh. Vì vậy, chúng ta hãy cùng nhau thực hiện tốt các nguyên tắc ATTP vừa nêu trên để đảm bảo sức khỏe cho bản thân và cho gia đình.